Bilkent Mezunları Nerede Çalışıyor? Bir Ekonomik Perspektif
Ekonomi, kaynakların kıt olduğu ve insanlar ile kurumların bunları ne şekilde seçtiği ve kullandığı üzerine düşünür. Bu bağlamda bir üniversite mezununun karar süreci de aynı mikroekonomik ilkeleri takip eder: hangi iş fırsatını değerlendireceğim, farklı sektörlerdeki fırsat maliyeti nedir, hangi sektör daha yüksek gelir/deneyim sağlıyor? Bu blog yazısında Bilkent Üniversitesi mezunlarının “nerede çalıştıkları” sorusunu mikroekonomi, makroekonomi ve davranışsal ekonomi perspektifleriyle analiz edeceğiz.
Mikroekonomi: Bilkentlilerin Kariyer Seçimlerinde Bireysel Faktörler
Bireysel Tercihler ve İş Seçimi
Mikroekonomi, bireysel karar mekanizmalarını incelerken fayda maksimizasyonunu temel alır. Bir Bilkent mezunu mezun olduktan sonra:
– Ücret ve çalışma koşulları,
– Sektör ve pozisyon fırsatları,
– Kariyer gelişim olanakları,
gibi faktörleri değerlendirir. Örneğin, teknoloji şirketleri (Google, Microsoft, Amazon gibi) yüksek maaş ve büyüme fırsatları sunduğundan tercih edilirken, kamu sektöründeki istihdam daha yüksek iş güvencesi ve fayda sağlayabilir. Bilkent Üniversitesi mezunlarının çalıştığı kurumlar arasında ASELSAN, Havelsan, Trendyol, Akbank, QNB, TÜBİTAK gibi kamu ve özel sektörün önde gelen oyuncuları vardır ki bu çeşitlilik bireysel fayda fonksiyonlarının farklı olmasına işaret eder.([adaybilgi.bilkent.edu.tr][1])
Fırsat Maliyeti Kavramı
Her mezunun bir işi seçerken karşılaştığı fırsat maliyeti vardır. Örneğin, yurtdışında bir pozisyon seçen bir mezunun fırsat maliyeti, Türkiye’deki olası bir liderlik pozisyonudur. Endüstri mühendisliği mezunlarının yaklaşık %25’i yurtdışında çalışmayı seçer ve batı ülkeleri en çok tercih edilenler arasındadır.([w3.ie.bilkent.edu.tr][2]) Bu, küresel iş gücü piyasasında insan sermayesine olan talebin bir göstergesidir.
Piyasa Dinamikleri ve İş Arama Süreci
İş arama süreci iş piyasasında arızi dengeleri etkiler. Bir mezunun CV’sini kariyer portalına yüklemesi, işverenlerin nitelikli adaylarla buluşmasını sağlar; bu da arama maliyetlerini düşürür. Bilkent Kariyer ve Mezunlar Ofisi bu etkileşimi destekleyen bir rol oynar.([Bilkent Üniversitesi][3])
Makroekonomi: Eğitim ve İstihdam Arasındaki Bütünsel Bağ
Ülke Ekonomisine Katkı
Bilkent mezunları Türkiye’nin ekonomik büyümesine katkı sağlar. Mezunlar:
– Bankacılık ve finans sektörlerinde (Garanti BBVA, Yapı Kredi, İş Bankası),
– Teknoloji ve yazılım sektöründe (Meta, Microsoft, Apple),
– Savunma sanayiinde (ASELSAN, Roketsan),
– Danışmanlık ve denetim sektöründe (PwC, Deloitte, EY)
gibi alanlarda yer alırlar – bu da toplam üretkenliği artırır ve işsizlik oranlarını düşürür.([adaybilgi.bilkent.edu.tr][1])
Yapısal Dengesizlikler ve İşgücü Piyasası
Toplumsal refah açısından bakıldığında, işgücü piyasasında bazı dengesizlikler görülebilir. Örneğin, mezunların yoğunlaştığı sektörler (teknoloji ve finans) ile ülke genelindeki sanayi/üretim dengesizliği arasında fark olabilir. Bu da bazı meslek gruplarında iş gücünün arz fazlası, bazılarında ise arz eksikliği gibi yapısal sorunlara yol açar.
İşgücü Hareketliliği ve Göç
Makroekonomik denklemlerde işgücü hareketliliği kritik bir değişkendir. Bilkent mezunlarının yaklaşık yarısının yurtdışında yaşadığı bazı fakültelere ait veriler bunu gösteriyor.([sci.bilkent.edu.tr][4]) Bu beyin göçü, hem olumlu (uluslararası iş bağlantıları, döviz girdisi) hem de olumsuz (yerel beyin sermayesi kaybı) etkiler barındırır.
Davranışsal Ekonomi: İnsan Davranışlarının Rolü
Risk Algısı ve Kariyer Kararları
Her bireyin risk toleransı farklıdır. Geleneksel mikroekonomi riski rasyonel bir şekilde fiyatlarken, davranışsal ekonomi:
– Algılanan risk,
– Bilişsel önyargılar,
– Sosyal etkiler
gibi faktörlerin kararları nasıl saptığını inceler. Örneğin, Bilkent mezunlarının çevreleri teknoloji sektöründe başarı hikâyeleriyle daha çok karşılaşmışsa, bu sektör daha çekici görünür (sosyal kanıt etkisi).
Beklenti ve Tatmin
Beklenti teorisine göre, insanların performans beklentileri ve olası sonuçların değerlemesi kararlarını etkiler. Bir mezun, yüksek ücretli fakat stresli bir pozisyonla orta gelirli fakat istikrarlı bir pozisyon arasında tercih yaparken subjektif beklentiler rol oynar. Bu nörobilimsel süreçler iş gücü piyasasında görülen dalgalanmaları açıklamada yardımcı olur.
Piyasa Verilerine Dayalı Analiz
Aşağıda örnek bir grafik içeriği önerisi yer alabilir (WordPress için yerleştirilmek üzere):
Bu grafik, sektör dağılımını göstererek mezunların sektör tercihlerindeki yoğunlaşmayı görselleştirebilir.
Geleceğe Dair Sorular ve Ekonomik Senaryolar
Bilkent mezunlarının istihdam dinamikleri gelecekte nasıl evrilecek?
– Yapay zeka ve otomasyon, bazı meslekleri nasıl dönüştürecek?
– Küreselleşme ve uzaktan çalışma mezunların yer seçimlerini nasıl değiştirecek?
– Eğitim ile iş piyasası arasındaki uyum daha da gelişirse refah düzeyi nasıl artabilir?
Bu sorular, hem bireysel karar alma süreçlerine hem de makroekonomik trendlerle ilişkilidir.
Kişisel Düşünceler ve Toplumsal Boyut
Bir ekonomist olarak gözlemlediğim şey, Bilkent mezunlarının hem bireysel becerilerini hem de toplumsal ihtiyaçları dengelemek zorunda olduklarıdır. Her mezun için “en iyi seçenek” farklıdır; bu yüzden fırsat maliyeti, sadece rakamsal ücret değil aynı zamanda yaşam kalitesi, sosyal çevre ve uzun vadeli hedeflerle de bağlıdır. Bu bireysel seçimlerin toplamı ise bir ülkenin insan sermayesinin şekillenmesinde kritik rol oynar.
Bu yazı, Bilkent mezunlarının nerede çalıştığını mikro‑, makro‑ ve davranışsal ekonomi açısından bütünsel şekilde değerlendirmektedir. Somut veriler ve teorik bakış açıları bir araya gelerek hem bireysel karar süreçlerini hem de toplumsal etkileri açıklamaktadır. ([adaybilgi.bilkent.edu.tr][1])
[1]: “Mezunlar Nerede – Üniversite Adaylarına Bilgi”
[2]: “Alumni Statistics – Bilkent Üniversitesi Endüstri Mühendisliği”
[3]: “TR / Bilkent Universitesi – Kariyer ve Mezunlar Ofisi”
[4]: “Our Graduates – BİLKENT | SCIENCE”